In de lessen van Tommy Opgenhaffen en Christel Savat is de laptop niet meer weg te denken. Al blijft de hoofdrol nog steeds weggelegd voor dé expert in de klas: de leerkracht. “Lesgeven met een digitale methode verschilt nauwelijks van wat leerkrachten altijd al deden. Want het vertrekpunt van je les blijft het leerdoel."
|
|
|
Tommy Opgenhaffenis coördinator onderwijsontwikkeling en digitaal leren bij Arteveldehogeschool Gent en auteur van o.a. Leren.Hoe?Zo! |
Christel Savatis leerkracht Frans in de tweede graad bij Emmaüs Secundair Aalter en werkt al enkele jaren met laptops in de klas. Ze gebruikt Lernova Frans. |
Tommy: “Ik ben ervan overtuigd dat het digitale verhaal extra kansen biedt voor ons onderwijs. Vooral op vlak van leren. Met digitaal onderwijs creëer je het plaats- en tijdsonafhankelijk leren, tijdens en buiten je les. Zoals blended onderwijs waarbij leerlingen thuis zelfstandig leerstof verwerken. En ook differentiëren wordt iets makkelijker. Want je stelt het lesmateriaal overzichtelijk samen op maat van de noden van je leerlingen: moeilijkere oefeningen, meer of minder oefenreeksen, uitbreiding bij leerstof, verlengde instructie, formatief evalueren … "
“Digitaal lesmateriaal biedt de leerkracht een zekere vrijheid. Met een leerwerkboek zit je vast.”
“Dankzij digitale leermiddelen trek je het multimediale bijna automatisch binnen in je les. Ik merk bij mijn collega’s die veel met actualiteit bezig zijn dat digitaal lesmateriaal een vrijheid biedt: up-to-date fragmenten tonen, voorbeelden toevoegen … Met een leerwerkboek zit je vast.”
Christel: “Onze leerlingen leven voor een stuk online. Toen ik nog uitsluitend met een leerwerkboek lesgaf, miste ik toch die link met hun leefwereld. Bovendien merken wij dat onze leerlingen het Frans minder goed beheersen dan het Engels. Volgens mij deels doordat ze veel minder met het Frans in contact komen.”
“Via filmpjes, trailers en andere zaken die op het internet te vinden zijn, breng je de Franse taal veel dichter bij de leerlingen. Dit materiaal opzoeken en selecteren is een grote klus. Maar de lesmethodes van Lernova maken van dit ruime aanbod een gerichte selectie. Willen we zelf nog extra’s toevoegen? Dan integreren we die makkelijk in het pakket. Alhoewel we zelfs meestal moeten schrappen omdat er meer dan genoeg keuze is aan up-to-date kwaliteitsvol lesmateriaal.”
Christel: “Tijdens de eerste coronalockdown waarbij iedereen thuiszat, konden we niet anders dan volledig overschakelen op online onderwijs. Dat was een zoektocht waarin we ook fouten hebben gemaakt. Mijn collega’s en ik maakten voor alles leerpaden, maar dat was enorm arbeidsintensief. Eigenlijk niet vol te houden. Het schooljaar daarna zijn we na een proefproject volledig ingestapt in de lesmethodes van Lernova, met vallen en opstaan.”
“De leerlingen moesten wennen om efficiënt met de laptop aan de slag te gaan: wat wel en wat niet met de computer? Ouders waren eerder bezorgd om de schermtijd. En voor ons leerkrachten vergde het vooral een mindshift. Je moet op een bepaald moment de knop omdraaien, doorzetten en je ervan bewust zijn dat je samen met je collega’s een traject zal afleggen. Lesgeven is een verhaal dat nooit stopt. Je leert altijd bij, zo blijft het boeiend.”
Tommy: “Leerkrachten moeten ook zelf vertrouwd geraken met de finesse van hun digitale leermethode, daarvoor is een extra inspanning nodig. Er staat een kant-en-klaar leerpad klaar. Vervolgens beslis je zelf hoeveel tijd je stopt in eventuele aanpassingen voor je groep of schoolcontext. Eens je daarin geroutineerd bent, pluk je er zeker de vruchten van. Wees dus mild voor jezelf, start klein en gooi niet meteen je volledige lesaanpak om. Een leerlijn digitaal lesgeven uittekenen voor jezelf en je team kan zeker helpen.”
Maak van Lernova jouw persoonlijke assistent voor sterke, effectieve lessen. Leerplandekkend, boordevol interactiviteit en de leerkracht aan het stuur. Ontdek welke vakken educatieve uitgeverij Lernova aanbiedt.
Tommy: “Digitale didactiek verschilt in essentie niet zoveel van je didactiek in je klassieke manier van lesgeven. Je vertrekt altijd vanuit je leerdoelen. Om dan verder te bouwen: welke leerinhouden reiken we aan aan onze leerlingen? Hoe integreren we die leerdoelen in onze lessen? En hoe evalueren we die leerdoelen op een goede manier? Die drie elementen op elkaar doen aansluiten zit zowel in het digitale verhaal als in de manier waarop je wellicht al jaren lesgeeft. Een goed uitgangspunt is: waar biedt het digitale een meerwaarde?”
“Lesgeven met digitaal lesmateriaal is niet zo anders. Tegelijkertijd verandert je lesdynamiek zodra je onderwijstechnologie inzet. Dat is een stuk de regie uit handen geven: leerlingen zelfstandig laten werken. In het begin is dat trial and error. En samen mét je leerlingen leren uit de aanpak. Dat is meteen ook de kern van leren: leren uit je fouten en bijsturen. Ook als leerkracht doe je dat.”
Christel: “Van zodra de schermen openklappen in mijn les, weet ik dat ik de leerlingen anders in de gaten moet houden. Zonder laptops in de klas is er ook ongewenst gedrag. Briefjes doorgeven vertaalt zich nu naar chatten. Bij het begin van het schooljaar maken we daarover duidelijke afspraken. Dit 100% voorkomen lijkt me onmogelijk en ik denk dat je dat wat moet loslaten. De meeste leerlingen appreciëren de digitale lesaanpak en zetten zich daarom beter in.”
“Bij het uitdenken van mijn les, calculeer ik voor mezelf in hoe ik elke leerling kan monitoren. De progressietool binnen Lernova is daarvoor superhandig. Daarmee zie je in realtime met welke oefeningen leerlingen bezig zijn, welke fouten ze maken … Gaat een leerling te traag vooruit? Dan drop ik een verrassingselementje: de leerling in kwestie onverwachts aanspreken, eens langslopen, samen zoeken waar het fout loopt, kort de progressie bespreken enz. Je stopt evenveel energie in een les met laptops als zonder. Want je moet nog altijd je les opbouwen en je klas managen. Cruciaal is wel dat je als leerkracht alle knoppen kent. Dat bleek meteen mijn grootste werkpunt bij onze digitale ommezwaai.”
Christel: “De grootste troef van digitaal lesmateriaal is dat je sterk kan differentiëren. Niet al onze leerlingen maken op hetzelfde moment dezelfde oefeningen. Zo hebben we groepjes apart voor verlengde instructie, zij komen rond ons zitten. Merken we bij de opstart van de les dat een leerling voldoende voorkennis heeft? Dan kan die zelfstandig aan de slag, wel met een constante controle van de leerkracht op de vorderingen.”
Tommy: “Learning analytics zijn zonder twijfel dé toegevoegde waarde van een digitale methode. Je kan er zowel summatief als formatief mee evalueren. Wie zit waar binnen mijn les en zijn mijn leerlingen actief bezig? Ook meteen na afloop van je les krijg je een beeld van je klasgroep: wat begrijpen de leerlingen goed? Waar lopen ze nog vast? Die progressietool is een enorme troef.”
“Papier en digitaal lesmateriaal zijn complementair. Het is telkens aftasten wanneer wat het beste werkt. Het is sowieso een en-en-verhaal.”
Tommy: “Vanuit onderzoek worden er terecht kritische bedenkingen gemaakt bij uitsluitend digitaal lesgeven. Het is belangrijk om dat te blijven opvolgen. Eén aspect is het lezen op scherm versus het lezen op papier. Naarmate de leerinhouden complexer worden blijkt leren op papier makkelijker.”
“Met collega’s en studenten laaide ook de discussie op over digitaal noteren. Samengevat: digitaal noteren is eerder lineair typen wat je hoort. Wie op papier noteert, denkt eerst na en noteert dan. Daarom moeten studenten mij altijd kunnen aantonen dat er denkwerk aan hun digitale notities is gekoppeld. De gulden middenweg zeg maar. Papier en digitaal lesmateriaal zijn complementair. Het is telkens aftasten wanneer wat het beste werkt. Het is sowieso een en-en-verhaal.”
“Eens je de digitale weg vol superactuele input bent ingeslagen, vind je het plots moeilijker om met minder dynamisch lesmateriaal, op papier dus, te werken.”
Christel: “Wij werken op dit moment radicaal digitaal. Toch betekent dit niet dat de laptops altijd aan de orde zijn. Bij de instructie aan het begin van de les kan het zelfs interessant zijn om de laptop nog even dichtgeklapt te houden. Lukt studeren via online teksten minder comfortabel? Dan toon ik de weg naar de pdf’s van de leerstof. Ik maak zelf geen kopies, leerlingen kunnen de leerstof afdrukken indien ze dit wensen. In het begin is het altijd even zoeken: op papier noteren of met de digitale pen op de computer?”
“Onze leerlingen maken notities in OneNote, ze beschikken allemaal over een laptop met touchscreen en een digitale pen. Nu we de digitale weg vol superactuele input zijn ingeslagen, merk ik dat we het moeilijker vinden om met minder dynamisch lesmateriaal, op papier dus, te werken. En dat vinden de leerlingen ook: zij vroegen na het 1ste trimester om het atomaschrift achterwege te laten.”
Tommy: “Het is gevaarlijk om je te verliezen in het grote aanbod van digitale tools. Idealiter vertrekt je les vanuit de digitale leeromgeving van je school, eventueel aangevuld met een app om notities bij te houden. Met die basisset kan je meestal goed aan de slag.”
“Te veel verschillende apps of programma’s vormen een belasting voor je leerlingen. Spreek met je collega’s af en maak bij voorkeur dezelfde keuzes. Er kan vanuit de school bijvoorbeeld geïnvesteerd worden in één betalende versie van een digitale tool om te toetsen waardoor meteen elke leerkracht profiteert van meer mogelijkheden. Alle digitale neuzen in dezelfde richting dus!”
Tommy: “Ik geloof sterk in over het muurtje kijken: ideeën uitwisselen binnen en buiten je lerarenteam. Het is natuurlijk ook aan directie en beleid om bewust tijd en ruimte vrij te maken zodat leerkrachten samen als een soort designteam aan de slag kunnen. Hierin liggen nog wel kansen voor scholen.”
Christel: “Daar hebben we inderdaad nog een weg in af te leggen. Leerkrachten proberen nu - soms los van elkaar - vanalles uit. De digitale weg stroomlijnen wordt de volgende stap. Niet iedereen is digitaal gedreven en dat is oké. Kritische collega’s bieden je trouwens een spiegel aan zodat je niet doorschiet in digitalisering van je lessen. De afwisseling in lesaanpak is net goed voor de leerlingen, de laptop moet niet per se in elk vak elke les op tafel.”
Maak van Lernova jouw persoonlijke assistent voor sterke, effectieve lessen. Leerplandekkend, boordevol interactiviteit en de leerkracht aan het stuur. Ontdek welke vakken Lernova aanbiedt.
Je schakelt natuurlijk niet zomaar over naar een nieuwe, meer digitale aanpak. Dat is logisch. Daarom kan je Lernova gratis uitproberen. Zelfs met toegang voor je leerlingen!
