De doelstelling van educatieve uitgeverij Lernova is om kwalitatief hoogwaardige leermiddelen te ontwikkelen: leermiddelen waarbij kennis en vaardigheden didactisch sterk uitgewerkt worden in digitale leertrajecten met een sterke focus op leren leren, schrijven en notities nemen. Het recent gepubliceerde kader voor de didactische kwaliteit van leermiddelen van het Expertisecentrum voor Effectief Leren* biedt een uitstekende houvast om deze doelstelling te bereiken.
In deze blogpost legt Tim Seynaeve, uitgeefmanager bij Lernova uit waarom dit kader zo belangrijk is en waarom we er blij van worden.
We kunnen het niet genoeg zeggen, maar de leerkracht is de spil van succesvol onderwijs. Een goed leermiddel geeft je als leerkracht handvaten om net iets verder te springen met je leerlingen. Er is niet één manier om goed les te geven met een methode. Sterke leerkrachten ‘kneden’ een methode op maat van hun lespraktijk én hun leerlingen. En dat is de sterkte van het kwaliteitskader: het geeft leerkrachten een concrete leidraad om leermiddelen te evalueren zonder dat je leermiddelen een ‘stempel’ geeft. De ondersteuning die je als leerkracht verwacht van een leermiddel hangt immers af van hoe je zelf wilt lesgeven.
Een methode ontwikkelen is een voortdurend proces van inzichten verzamelen, concepten verfijnen en inhouden uitwerken op maat van de leerkracht én leerling. De voorbije drie jaar is er hard gewerkt bij Lernova om voor de eerste en tweede graad methodes te ontwikkelen. Ondertussen zijn we voor de derde graad aan de slag. Onze aanpak en manier van werken sluiten erg mooi aan bij de 14 criteria van het kwaliteitskader. Het kader helpt ons om stil te staan bij de verschillende aspecten van didactische kwaliteit. Zo zorgen we ervoor dat we op alle fronten kwalitatief hoogwaardige leermiddelen ontwikkelen.
De vaste opbouw van een leertraject zorgt voor duidelijkheid en structuur voor een leerling. We vertrekken steeds vanuit duidelijk geformuleerde lesdoelen die vervolgens stap-voor-stap opgebouwd worden (criterium 3: duidelijke structuur).
De aparte voorkennistrajecten en opdrachten bieden leerlingen een kapstok om nieuwe leerstof aan te haken (criterium 1: nieuwe leerstof verbinden met relevante voorkennis).
De taal is afgestemd op de specifieke doelgroep, maar er ligt steeds een focus op duidelijke en begrijpelijke taal voor leerlingen (criterium 2: heldere en begrijpelijke taal gebruiken).
Lernova staat voor erg rijke methodes waarbij je als leerkracht heel wat mogelijkheden tot differentiatie krijgt. Met de duidelijk geformuleerde lesdoelen (criterium 4: hetzelfde leerdoel bij alle leerlingen bereiken) zorgen we ervoor dat alle leerlingen de doelen bereiken. De lesinhoud kan ook altijd en overal door de leerling herbekeken worden.
In de omkadering worden oefeningen stap voor stap opgebouwd; in de oefenreeksen gaan leerlingen zelfstandig aan de slag. Met de volledig of deels opgeloste voorbeeldoefeningen leren leerlingen zelfstandig een taak uitvoeren of een probleem oplossen (criterium 6: ondersteuning geven bij complexe opdrachten).
Centraal bij Lernova staan woord en beeld, die elkaar aanvullen en de boodschap versterken (criterium 7: woord en beeld zijn optimaal afgestemd). Ook beperken we ons niet tot statische beelden, maar creëren we met ons eigen multimediateam tal van educatieve video’s en animaties. Activerende én motiverende inhoud waar leerlingen actief mee aan de slag kunnen.
Abstracte begrippen worden op verschillende manieren aangebracht: in tekst, beeld, video en/of animatie (criterium 5: abstracte begrippen concreet maken). Met de studietrainer kunnen begrippen actief ingeoefend worden om de leerstof verder te verankeren.
Leerlingen oefenen in alle fasen van het leerproces, van de aanbreng tot het vastzetten van leerinhouden (criterium 10: oefeningen gespreid aanbieden). Met de automatische correctie en feedback bespaar je als leerkracht veel tijd: tijd waarin je met differentiatie en ondersteuning kunt bezig zijn.
De grote variatie aan oefentypes digitaal én de opdrachten waarbij leerlingen digitaal of op papier moeten noteren houden de leerlingen gemotiveerd en geactiveerd (criterium 11: verschillende en soortgelijke oefeningen wisselen).
De gedifferentieerde oefeningen zetten maximaal in op het toepassen van leerinhouden (criterium 8: opdrachten die aan het denken zetten).
Het nieuwe dashboard van Lernova geeft je als leerkracht heldere (live) data waarmee je op elk moment duidelijk ziet waar elke leerling en klas staat (criterium 9: inzicht in welke mate leerlingen de leerstof beheersen). Zo krijg je heel snel in het leerproces duidelijk te zien welke leerlingen moeten geremedieerd worden, moeten uitgedaagd worden … en moeten aangespoord worden om aan de slag te gaan.
Met de feedbacktool geef je als leerkracht zinvolle feedback aan leerlingen of klassen (criterium 13: feedback geven die aan het denken zet).
Met de handige 'Test jezelf' oefentoetsen en de 'Studietrainer' kunnen leerlingen op meerdere momenten de leerstof ‘vastzetten’ in hun geheugen (criterium 12: toetsing als leer- en oefenstrategie).
Je wilt als leerkracht dat leerlingen met succes studeren. Lernova werkt actief aan leer- en studeerstrategieën waarbij leerlingen effectief leren studeren. Met de theorie (digitaal of op papier) bij elk leertraject bied je leerlingen op een gestructureerde manier de belangrijkste leerinhouden aan. De 'Studietrainer' is een krachtig onderdeel waarbij leerlingen kernvragen en -begrippen oefenen met flitskaarten (criterium 10: oefeningen gespreid aanbieden).
Elke leerling heeft ook toegang tot de lesmethode Leren Leren. Leerlingen ontdekken er verschillende leer- en studeerstrategieën. Ze kunnen steeds terugvallen op handige stappenplannen en sjablonen en ontdekken zo hun eigen leervoorkeur (criterium 14: effectieve leer- en studeerstrategieën stimuleren).
Het kan natuurlijk altijd beter en we bekijken hoe we de verschillende criteria nog beter kunnen verwerken, maar we zijn op de goede weg. Het kader biedt ons handvatten om onze leermiddelen te evalueren en verbeteren.
Als ontwikkelaars van leermiddelen moeten we de 14 kwaliteitscriteria steeds voor ogen houden tijdens de content- en platformontwikkeling. Leerkrachten kunnen deze criteria vervolgens gebruiken om leermiddelen te evalueren. Door dat te doen, zetten we gezamenlijk stappen vooruit in de richting van beter onderwijs.
Laat ons vooral ook focussen op leerkrachten de vaardigheden te geven om didactische keuzes te maken en het leren van hun leerlingen optimaal te ondersteunen. Pas dan zullen leerkrachten met leermiddelen verder kunnen springen.
* Bellens, K., Byls, H., Van Assche, J., Kirschner, P. A., & Verachtert, P. (2022). Wijze lessen voor het ontwikkelen, kiezen en gebruiken van leermiddelen in het leerplichtonderwijs: handleiding bij een kader voor didactische kwaliteit van leermiddelen. Thomas More Hogeschool.